Twee jaar gevangenis. Dat was de straf van Nadia en Vova Kalach, respectievelijk frontvrouw en frontman van de fantasiefolkgroep Irdorath. Hun misdaad? Ze hebben tijdens de massale protesten tegen de vervalste presidentsverkiezingen van 2020 in Wit-Rusland muziek gespeeld op betogingen. Drie andere muzikanten verbonden met Irdorath kregen een jaar en zes maanden gevangenis. Intussen zijn alle muzikanten terug vrij en hebben ze Wit-Rusland verlaten. Nadia en Vova hebben vanuit hun nieuwe woonplaats in Duitsland nieuwe muzikanten verzameld voor Irdorath en spelen deze zomer op heel wat festivals. We konden met hen spreken over de geschiedenis van Irdorath, maar ook en vooral over de repressie tegen iedereen die zijn stem durft te verheffen in Wit-Rusland, een land dat momenteel rond de 1400 politieke gevangenen telt.
Dag Nadia en Vova. Bedankt voor deze gelegenheid om samen een gesprek te voeren. Laten we beginnen waar jullie zijn begonnen met Irdorath. Ik denk dat Irdorath in 2011 in Minsk is opgericht …
Vova: Het was iets eerder, rond 2009. Later verzamelden we een band en verhuisden we naar Minsk.
Nadia: In 2011 begon onze nieuwe band in Minsk te spelen.
Vova: Op dat moment brachten we ons eerste album uit.
Dus jullie hebben elkaar in 2009 ontmoet? Waren jullie op dat moment al een koppel?
Nadia: Ja. We ontmoetten elkaar en begonnen meteen samen muziek te maken. Maar het werd pas serieus in 2011. Voordien leerden we gewoon hoe we onze instrumenten moesten bespelen. Wij speelden op straat. We waren studenten en we hadden plezier.
2011 is het moment waarop Anton Schnip zich bij de band voegde, met wie jullie de eerste cd ‘Ad Astra’ opnamen.
Nadia: Ja, we hebben in 2011 onze studie aan de universiteit van Grodno afgerond en zijn naar Minsk verhuisd. Ik, Vova en Anton woonden samen en we begonnen ons eerste album op te nemen. We hadden geen connecties in de hoofdstad, geen ervaring, geen geld, maar we waren erg gemotiveerd en samen hebben we het gedaan.
Vova: We begonnen in 2011 aan ‘Ad Astra’ te werken en brachten het uit in 2012.
In 2016 volgde de tweede cd ‘Dreamcatcher’. Het duurde dus vier jaar om aan een vervolg te werken. Waarom duurde het zo lang?
Nadia: We waren jong en we hadden tijd nodig om te leren hoe we dit moesten doen. Het is nooit ons doel geweest om zoveel mogelijk uit te brengen, of om een heel eenvoudig product te maken volgens een strikte timing.
Vova: Ik weet niet meer waarom het vier jaar duurde, maar er waren veel festivals, veel optredens, veel veranderingen in de groep. Je hoort het verschil tussen het eerste album, dat we met drie personen hebben opgenomen, en de latere albums, die veel muzikaler zijn. Ze zijn niet zo middeleeuws.
Nadia: We wilden iets diepgaands maken, iets heel moois. We gebruikten veel strijkers op dat album. De muziek was nobel en ingewikkeld. Omdat het ons eerste uitgebreide werk was, wilden we iets heel goeds maken. Dat heeft enige tijd geduurd. Ik hoop dat het ons is gelukt.
Ja, ik vind het album erg goed. Een jaar later brachten jullie het derde album ‘Wild’ uit. In die tijd nam Irdorath met heel wat muzikanten op. Ik denk dat jullie met vijf of zes muzikanten waren.
Vova: Ja, we waren met zes. We hadden twee drummers, een gitaar, een viool en dan ons beiden.
Nadia: Als we de kans hadden, afhankelijk van de mogelijkheden in Minsk of in onze geboortestad, nodigden we altijd vrienden en muzikanten uit om mee te spelen, om het groter te maken. Maar dit is duur, en nu moeten we overleven met een veel beperkter budget.
Jullie hadden enig internationaal succes. Jullie tourden door Europa. Jullie speelden veel in Duitsland, maar ook in België, op het Na Fir Bolg festival, waar jullie onlangs ook gespeeld hebben.
Nadia: Ja. Dat was de enige keer dat we in België speelden. Maar we speelden meerdere keren in Duitsland, onder meer op Wacken en op het Wave-Gotik-Treffen, maar ook in Polen, Tsjechië, Italië, Slovenië, Nederland en de Baltische staten.
Laten we naar het meer tragische verhaal gaan. In augustus 2020 waren er presidentsverkiezingen in Wit-Rusland. Ik ben er, net als veel mensen, absoluut van overtuigd dat er met de verkiezingsresultaten is geknoeid. Ik denk niet dat dictator Loekasjenko, die sinds 1994 aan de macht is, de verkiezingen echt heeft gewonnen. Er ontstond een brede protestbeweging tegen de verkiezingsfraude. Veel mensen gingen de straat op, en jullie besloten ook naar de protesten te gaan en muziek te spelen op de bijeenkomsten. Wat was jullie motivatie?
Vova: Ik denk dat de krachtigste drijfveer voor alle mensen het geweld was. De politie reageerde zeer gewelddadig op de vreedzame protesten.
Nadia: Het is een soort traditie. Na de verkiezingen gaan mensen naar buiten en wachten ze op de uitslag van de verkiezingen. Hier was het hetzelfde. Maar wat ze zagen was wreed. Mensen werden aangevallen, geslagen, gearresteerd en zelfs vermoord.
Vova: Er werd geschoten. Ze gooiden zelfs granaten in de menigte, midden in het volk. Het was ongelooflijk. Veel van de mensen die we kenden, werden hierdoor getroffen. We konden niet thuis blijven.
Nadia: De politie heeft veel mensen gearresteerd. Ze kregen tien of vijftien dagen gevangenisstraf, ik weet het niet meer. En toen ze uit de gevangenis werden vrijgelaten, zag iedereen in welke toestand ze verkeerden. Ze zagen blauw van de slagen. Ze hadden gebroken neuzen, benen en armen. Sommigen werden verkracht. Al deze informatie was openlijk beschikbaar.
Je kunt natuurlijk proberen te doen alsof je dit niet hebt gezien. Je zou dit kunnen doen, en je leven zou veel gemakkelijker zijn. Maar je kunt dit niet doen als je echt een mens bent. Wij zijn mensen. We konden niet zwijgen en thuis blijven. We hebben ons ertegen uitgesproken, op de manier die we konden.
Wij zijn muzikanten. We hebben bloemen op onze doedelzakken gezet, als teken van vrede. We gingen de straat op en we speelden. Wij steunden de mensen die protesteerden nadat dit ongelooflijke kwaad was gebeurd. We zagen geen mogelijkheid om anders te handelen, omdat we mensen zijn.
Maar jullie waren jullie ervan bewust dat dit gevaarlijk was? Er was altijd de dreiging van politiegeweld.
Vova: Natuurlijk. Maar het was ook gevaarlijk om thuis te blijven of om naar de supermarkt te gaan. De politie werkte in burgerkleding. Ze waren overal. Ze arresteerden iedereen die ze verdachten van enige oppositie. Het was echt gevaarlijk om zomaar naar buiten te gaan. Dus het maakte niet uit. We wisten dat we geslagen konden worden, of dat we een aantal dagen in de gevangenis konden zitten.
Nadia: In deze periode werden de gevangenisstraffen nog in dagen geteld, niet in jaren.
Vova: We wisten dat onze doedelzakken vernietigd zouden worden. Maar het was niet genoeg om ons tegen te houden, want wat ze deden ...
Nadia: Het was heel eng om daarheen te gaan. Wij hebben met onze eigen ogen gezien wat er gebeurde. Het was heel eng, maar toch hebben we het gedaan.
Ik heb gehoord dat ze bij de protesten in de eerste plaats de muzikanten zochten. Vervolgden ze echt specifiek de muzikanten, of gewoon iedereen?
Nadia: Nee. Ik zou zeggen dat ze iedereen aanpakten. De mensen in Wit-Rusland zijn ongelooflijk. Artsen gingen de straat op in witte jassen en met de symbolen van artsen. IT-professionals gingen protesteren met toetsenborden. Veel mensen hebben coole kunst en installaties gemaakt. Er waren veel grappige borden en spandoeken. Het was zo creatief en helder. Het was eng, maar tegelijkertijd mooi en creatief. Er was veel humor. De protesten verliepen werkelijk vreedzaam.
Ik denk niet dat wij meer aandacht trokken dan anderen. Maar natuurlijk ging de video waarin we op doedelzakken speelden viraal. Mensen in Amerika hebben onze video gezien en dat was volgens mij de reden dat ze ons vervolgden. Het was te mooi voor hen.
Jullie hebben destijds twee nieuwe video’s van liederen opgenomen. Dit waren nummers die jullie al had geschreven: ‘Kryly (Vleugels)’, dat echt prachtig is, en ‘Быў. Ёсць. Буду. (Ik was. Ik ben. Ik zal zijn.)’. Hoe hebben jullie deze twee liedjes in verband gebracht met de protesten?
Vova: We hebben ons best gedaan met onze doedelzakken tijdens de protesten, maar we moesten iets meer doen. We wilden iets anders doen met onze kunst. Het was de enige manier om te handelen. Onze muziek, onze band was helemaal niet politiek. Maar we hadden het gevoel dat we niet door konden gaan met het produceren en uitbrengen van liedjes over sprookjes en mystieke wezens, zoals we gewoonlijk deden. We vonden twee nummers die echt pasten bij wat er aan de hand was. Wij hoopten dat het veel mensen zou bekoren.
Nadia: De teksten van die twee nummers zijn erg wreed, maar pasten wel bij de situatie. ‘Быў. Ёсць. Буду. (Ik was. Ik ben. Ik zal zijn.)’ is een gebed voor iedereen die heeft geleden in een poging om een kasteel te bouwen voor de mensheid, om een soort nieuwe wereld op te richten. Het bevat een zin: ‘Ik bid voor degenen die een revolutie willen maken, zelfs tegen God, als dat voor de mensen nodig zou zijn.’
‘Kryly (Vleugels)’ is verbonden met de vrouwenmanifestaties die in Minsk plaatsvonden op het moment dat we die video’s opnamen. Het is een hymne voor Wit-Russische vrouwen. Vrouwen gingen de straat op in witte en rode jurken en met veel bloemen. Ze werden brutaal onderdrukt. De politie viel hen aan. Er werden veel vrouwen gearresteerd. Ze hebben veel van hen veroordeeld in echte strafzaken. Hun straf was jaren gevangenisstraf. We hebben dit lied opgedragen aan alle grote vrouwen die daar stonden, en die werden aangevallen door bewapende mannen.
We speelden veel, ook naast wat er op YouTube te zien was. Als je het verhaal van onze revolutie kent, ken je die theebijeenkomsten op binnenplaatsen.
Ja, de tuinconcerten. Daar wilde ik ook naar vragen.
Nadia: We hebben daar vijf keer gespeeld. Het was als in een spionagefilm. We speelden op de ene plek en probeerden vervolgens in het geheim naar een andere plek te gaan.
Vova: We reisden met meerdere auto's, om niet samen in één auto te zitten. Het was echt eng. Ze wisten dat we dit deden. Maar we hadden geluk. Vrienden die hetzelfde deden, werden gearresteerd. Maar ze kregen geen strafzaken. In deze periode was dat nog niet het geval. Maar hoe dan ook, vijftien dagen in die hel, Okrestina (de gevangenis waar veel oppositieleden gevangen zaten), dat moet heel zwaar zijn geweest.
Nadia: Mensen zullen zich herinneren wat er in Okrestina is gebeurd. De mensen die er werken zijn echte nazi’s. Het is het meest wrede dat ik ooit met mijn ogen heb gezien. Hopelijk komt de dag dat al deze mensen door de wet gestraft zullen worden. Ik hoop dat ze gestraft zullen worden voor wat ze als ambtenaren hebben gedaan.
Jullie werden ook gestraft voor het geven van de tuinconcerten. Jullie hadden een baan bij het Victoria-jeugdcentrum, en jullie werden ontslagen.
Vova: We beschouwen dat nu niet als een straf. Na alles wat ze ons hadden aangedaan, begrepen we dat dit maar een kleine tegenslag was.
Nadia: Acht jaar lang waren we leraren in dat onderwijscentrum. We waren ideale leraren en we evolueerden snel. Voordat ik werd ontslagen, was ik een leerkracht van de eerste categorie. Dat is een heel goed resultaat na acht jaar. Ze waardeerden ons omdat we verschillende talen spraken. We waren hele goede werkers voor ze, maar toen ze begrepen dat we meededen aan de protesten, begonnen ze te vrezen voor hun eigen reet. Onze bazen waren bang dat ze vanwege ons ontslagen zouden worden. Ze kozen voor hun eigen comfort.
We hebben meerdere keren gesproken. Ze vroegen ons om hiermee te stoppen, anders zouden ze ons ontslaan. Maar we waren het daar niet mee eens. Moesten we stoppen met vechten voor mensenrechten? Wie is er gek? Ze vroegen ons om te stoppen met vechten tegen geweld. Steunden ze geweld, of zo? Ze antwoordden dat ze hun werk deden, dat ze kinderen onderwijs en cultuur brachten. Ze hebben daar zoveel jaren gewerkt en ze wilden het niet kwijtraken.
Dit is een keuze die mensen moeten maken. Ze hebben hun eigen keuze gemaakt. Zij steunden wat daar gebeurde. Of misschien steunden ze het niet, maar steunden ze enkel hun eigen ego.
Vova: En nu, na vier jaar, hebben we nog steeds vrienden die daar proberen te werken. Ze vertellen ons dat het net de Sovjet-Unie is, vol KGB-spionnen. De spionnen weten wie wie is en vertellen je hoe je je moet gedragen. Ze lopen binnen alsof ze in Noord-Korea zijn. Het is geen culturele of artistieke plek meer. Het is gewoon een andere plek met KGB-spionnen.
Is dit niet de manier waarop het Loekasjenkoregime weet te overleven? De protesten waren massaal. Uit sociologische studies bleek dat de meerderheid van de bevolking in Wit-Rusland de protestbeweging steunde. Maar dit systeem waarin elke directeur degenen ontslaat die protesteren, en waarin iedereen elkaar bespioneert … Is dat niet de reden waarom het regime nog steeds aan de macht is?
Vova: Helaas heeft Loekasjenko een zeer sterke verticale machtsbasis. Zijn belangrijkste wapen is angst. Hij gebruikt het, en het werkt goed, heel goed.
Nadia: Mensen staan niet achter de spelletjes die hij in Wit-Rusland heeft gespeeld, en dat hebben ze in 2020 ook laten zien.
We komen tot die noodlottige avond, op 2 augustus 2021. Het was je verjaardagsfeestje, Nadia, en dit was de gelegenheid waarop de politie jullie kwam arresteren. Kun je ons vertellen wat er die nacht is gebeurd?
Nadia: Ik kan je een video laten zien als je wilt.
Ik heb de video niet gezien, maar ik heb wel foto's gezien. Het schijnt erg gewelddadig te zijn geweest. Tijdens de arrestaties vuurde de politie met wapens.
Nadia: Ze gedroegen zich als beesten. Ze hadden ons huis omsingeld en toen ze binnenkwamen, schoten ze in de lucht. Ze waren buitengewoon brutaal. Ik denk dat ze plezier hadden.
Vova: Het was vrij vroeg in de avond, we waren nog niet echt begonnen met feesten. Er kwamen mensen aan met hun auto en we hadden net de eerste drankjes ingeschonken. We dronken niet echt alcohol, omdat de aanwezigen de dag erna moesten werken. Toen kwamen de agenten binnen, en ze waren heel brutaal. Ze waren gekleed in burgerkleding, maar waren zwaar bewapend. Dat was de laatste keer in twee jaar dat we ons huis zagen.
Nadia: Het waren echt monsters. Buiten zat de hond vastgebonden aan een boom. Ze lieten het dier zo achter. Ze wisten dat de hond niet zou kunnen drinken of eten als hij vastgebonden bleef. Pas de dag erna kwamen de buren, en gaven de hond water en eten.
Vova: Daarna realiseerden we ons dat ze onze telefoons hadden gehackt. Ze wisten alles over ons. Ze hadden al onze sms-berichten gelezen. Ze wisten dat alle deelnemers aan de protestmarsen die avond aanwezig zouden zijn, en daarom besloten ze ons daar te arresteren.
Dit is geen erg goede manier om je verjaardag te vieren. Wij raden het niet aan.
De meeste aanwezigen kregen, als ik goed geïnformeerd ben, een administratieve gevangenisstraf van 15 dagen wegens het belemmeren van de politie, maar vijf van jullie bleven in de gevangenis, waaronder jullie allebei. Jullie werden beschuldigd van ‘grove verstoring van de openbare orde’. Wat waren exact hun aantijgingen?
Vova: Het was absurd. In de beschuldiging schreven ze dat we het verkeer hebben gehinderd, omdat we midden op straat liepen. Als we op de stoep hadden gelopen, was dat beter geweest. Maar er liepen die dag 250.000 mensen midden op straat!
Nadia: Ze beschuldigden ons er ook van dat we met onze muziek de deelnemers aan de mars hadden aangezet tot geweld tegen de politie. Ze schreven dat onze misdaadwapens doedelzakken waren. Dit betekent, denk ik, dat wij de enige criminelen met doedelzakken ooit zijn. Ze arresteerden onze doedelzakken gedurende twee jaar en schreven dat we met onze doedelzakken en onze muziek de geest van mensen wilden beïnvloeden, zodat ze bereid waren om de politie aan te vallen.
Jullie kregen dus twee jaar gevangenisstraf voor het aanvallen van de politie met doedelzakken. Toen jullie veroordeeld werden, startte een internationale solidariteitsbeweging. Hier hoorde ik voor het eerst jullie verhaal. Bands als Corvus Corax en Faun protesteerden tegen jullie arrestatie. Veel andere bands sloten zich aan bij het protest. Er was een actie waarbij muzikanten het nummer ‘Peremen’ coverden, dat jullie gespeeld hadden op de protesten. Waren jullie zich bewust van deze protestbeweging terwijl jullie in de gevangenis zaten?
Nadia: Ja, we hebben wat informatie gekregen en het heeft ons erg blij gemaakt. Weet je, we hebben de zon niet gezien in de eerste zeven maanden van gevangenschap. Het is een plek waar je geen zon of frisse lucht krijgt. Je zit daar maar in het donker. Het is erg eenzaam. Om kleine berichtjes te krijgen dat er iets gebeurt ... Het geeft je zoveel warmte. Je lacht op deze vreselijke plek. Wij zijn er erg dankbaar voor. Het gaf ons de kracht om te overleven, vooral in deze zeer moeilijke eerste zeven maanden.
Jullie hadden ook geen contact met elkaar.
Vova: Natuurlijk niet. We hadden geen contact. Maar we schreven brieven naar onze families. Mijn moeder kon brieven naar Nadia schrijven en haar vertellen hoe het met mij ging en hoe ik me voelde, en Nadia kon hetzelfde doen. Het was geen erg duidelijke manier van communiceren, vooral omdat er censoren waren, mensen die je brief lazen voordat ze hem aan je gaven. Ook werden er veel brieven geblokkeerd vanwege de censuur. Ze besloten dat we bepaalde informatie niet moesten krijgen. We kregen dus slechts kleine stukjes informatie doorheen de brieven van anderen.
Jullie werden in april 2023 vrijgelaten. Was dat de eerste keer in twee jaar dat jullie elkaar zagen?
Nadia: We hebben elkaar gezien toen we in dezelfde kooi zaten tijdens de rechtszittingen. Maar ze lieten ons niet toe om te dicht bij elkaar te zitten. Maar na de veroordeling was het de eerste keer in twee jaar dat we elkaar weer zagen.
Hebben jullie direct besloten om verder te gaan met Irdorath?
Nadia: Hier dachten we niet over na. Nadat we vrijgelaten waren, stonden we onder grote druk van de politie. Ze kwamen ’s nachts naar ons huis. Ze namen onze telefoons mee om hun spionageprogramma’s te installeren. Ze belden ons om te zeggen dat we naar hun kantoor moesten komen, enzovoort. Nogmaals, ze waren erg grof. We stonden onder zo’n druk dat het er niet om ging wat we artistiek zouden doen. We waren na alles in de war. Ze verboden ons het land te verlaten tot augustus 2025, wat illegaal was. Dat is iets wat ze soms doen met mensen met schulden, maar bij ons was er geen reden om dit te doen.
We begrepen dat dit ons niet tot iets goeds zou leiden. Als ze naar jouw appartement kunnen komen wanneer ze maar willen, voel je je niet veilig. Dus besloten we dat we moesten ontsnappen. Begin juni 2023 zijn we de grens met de EU overgestoken met de hulp van een aantal hele goede mensen die deel uitmaakten van de BYSOL Foundation. Ze hielpen ons en we ontsnapten. Wij zijn hen en Libereco zeer dankbaar voor hun hulp. Ze werken in verschillende landen.
Vova: Om terug te komen op je vraag, over hoe we besloten om door te gaan of niet … Ze stuurden ons naar een werkkamp, een kolonie. Het is een echte gevangenis waar je moet werken. Daar konden we met elkaar communiceren door brieven te schrijven. Ze lieten ons communiceren, omdat het in de wet staat. Als man en vrouw hadden we het recht om te communiceren. We stuurden elkaar papieren brieven. Ze werden beoordeeld door twee censoren, één van mijn kant en één van haar kant. Hoe dan ook, we hebben een manier gevonden om dit te doen.
We wisten dat als we dit zouden overleven, en als we ons op een veilige plek zouden bevinden, we kunst zouden blijven maken. We wisten niet wat voor soort kunst het zou zijn. Na de gevangenis is het moeilijk te zeggen wat je gaat doen. Maar hoe dan ook, het zou Irdorath zijn.
Nadia: Ik zou zeggen dat het geen correcte vraag is over wanneer we besloten door te gaan met Irdorath, omdat we niet zijn gestopt.
Vova: Ja, Nadia schreef teksten en componeerde melodieën voor een nieuw album terwijl we in het werkkamp zaten. Ik heb wat tijd besteed aan het maken van nieuwe ontwerpen.
Nadia: Als je deze vogel ziet, die we gebruiken voor de solidariteitsbeweging (wijst naar haar t-shirt) … Hij is door Vova op de omslag van een brief getekend. Vova creëert ons visuele gedeelte, en ik creëer ons audiogedeelte. We stopten niet, maar we konden deze plek gewoon niet verlaten.
Je hebt inderdaad het nummer ‘Zorami’ gecomponeerd terwijl je in de gevangenis zat. Dat nummer werd intussen uitgebracht.
Nadia: Ja, dit is een van de liedjes die ik daar tijdens deze arbeidsstraf heb gecomponeerd. We moesten politie-uniformen maken. Tijdens het werk componeerde ik liedjes voor ons nieuwe album, en ‘Zorami’ was daar een van. Als we er financiële middelen voor vinden, zullen we een album opnemen met al die verhalen, en kun je horen wat daar geschreven werd.
Ik hoop van harte dat je de financiering zult vinden. Jullie zijn nu op tournee. Ik denk dat de eerste concerten die jullie gaven na jullie vrijlating opnieuw met Corvus Corax en Faun waren, die jullie vroegen om in hun shows te spelen.
Nadia: We hebben ‘Zorami’ opgenomen in Polen, en daarna zijn we naar Duitsland geëmigreerd. We moesten wachten om het land te verlaten omdat we nog enkele documenten nodig hadden. We wilden dit nummer presenteren op de dag dat de clip zou verschijnen, maar we hadden geen muzikanten. Wij hebben Faun vriendelijk gevraagd om ons het lied te laten spelen op Festival Mediaval. Het zijn geweldige mensen met een groot hart. Ze vertelden ons dat het een eer was. Wij zijn hen zo dankbaar. We speelden ‘Zorami’ met ze, en op dat moment begrepen we dat we terug konden komen, omdat we nog steeds op een podium kunnen spelen, en het lijkt erop dat we er dol op zijn.
Het tweede concert was met Corvus Corax in de Passionskirche. Wij zijn hen ook dankbaar voor al hun steun tijdens dit hele verhaal. We hadden zoveel plezier met het doedelzakspelen met hen in de Passionskirche. We voelden ons weer heel levend.
Ik heb jullie concert gezien in het Wave-Gotik-Treffen in Leipzig. Ik vond het een geweldig optreden. In de eerste helft van het concert zegden jullie expliciet dat het bedoeld was om leuk te zijn, en pas aan het einde van het concert spraken jullie over de geschiedenis van de gevangenisstraffen. Is dit niet een beetje een dualiteit? Ik denk dat jullie een beetje een symbool zullen worden van de repressie die in Wit-Rusland plaatsvindt. Hoe combineer je dit met de opgewekte, vrolijke muziek die jullie maken? Is het moeilijk om een balans te vinden tussen deze twee aspecten van Irdorath?
Vova: Naar mijn mening bestaat dit uit twee aspecten. Het eerste aspect is dat onze vrolijke muziek en onze snelle comeback op het podium laten zien dat ze ons niet hebben gebroken. Ze hebben ons niet gebroken, en we zijn krachtig genoeg om ons leven te leiden. Ons leven is niet geëindigd na de gevangenis. Uiteraard zal dit verhaal ons voor altijd bijblijven. Het maakt deel uit van ons leven. Het maakt niet uit dat we ons erop moeten concentreren. Wij blijven er niet in steken. Het eerste is dus dat we willen laten zien dat het leven doorgaat.
Het tweede is dat we zoveel geluk hebben dat we ons podium en onze stem hebben. We hebben een publiek. Dat is zo’n kracht. We moeten deze macht gebruiken om mensen eraan te herinneren dat deze shit nog steeds aan de gang is in Wit-Rusland. Natuurlijk vergeten mensen Wit-Rusland met Oekraïne, met Israël en met de dreiging van een kernoorlog. Het is maar een kleinigheid in alle problemen van de wereld. Maar elke dag gaan steeds meer mensen in Wit-Rusland de gevangenis in omdat niemand dit kleine probleem wil oplossen. Elke keer dat we op het podium staan, moeten we mensen hieraan herinneren. Er zijn mensen die voor niets aangehouden worden, die voor niets veroordeeld worden.
Nadia: Op dit moment zitten er in Wit-Rusland 1400 mensen zoals wij in de gevangenis, politieke gevangenen. En ze hebben nog zwaardere straffen. Het is geen twee jaar meer. Het is zes jaar, achttien jaar, twintig jaar. Het lijkt alsof niemand ons kan helpen. Wat zullen we doen? Betogen? Wij zijn nog steeds geen politici. In onze ogen verdienen veel mensen geld op basis van ons verhaal, maar er verandert niets. Niemand heeft ons gered, niemand redt al deze andere gevangenen. Wat kunnen we doen? We kunnen iedereen alleen maar herinneren aan het verhaal van de Wit-Russische politieke gevangenen.
Maar toch zijn we heel dankbaar dat we op het podium staan. Het is niet enkel de kracht van onze ziel. Het is niet alleen vanwege wat we hebben gedaan, maar ook dankzij de duizenden mensen die hebben gedoneerd, de duizenden mensen die brieven hebben geschreven.
Vova: Al deze mensen zijn het niet vergeten. Ze waren bij ons. Ze ondersteunden onze familieleden met geld of schreven brieven. Zelfs als ze alleen maar met andere mensen over ons praatten, hielp het enorm.
Nadia: Iemand hielp op deze manier, en iemand anders hielp op een andere manier. Zoveel mensen hebben één druppel goed voor ons gedaan. Het veranderde de beweging en het veranderde ons leven. Zonder deze hulp konden we nooit meer terug komen.
We willen niet alleen op het podium staan met een herinnering aan deze verhalen, maar we willen ook iets teruggeven. Wij willen muziek geven. Mensen hebben ons weer tot leven gebracht. We staan weer op het podium om iets te geven, om energie te geven, om hoop te geven, om het gevoel te geven dat alles mogelijk is. Wij willen een voorbeeld zijn. Als je iemand steunt, kan het echt levens veranderen.
Laten we alsjeblieft aan de kant van het goede blijven. Daarom is wat we op het podium doen niet tragisch. Het is een viering van vrijheid, vriendelijkheid en liefde. Het leven is gecompliceerd. Het heeft verschillende kanten.
Dit zijn hele mooie woorden. Is er nog iets dat jullie willen vermelden?
Nadia: Wat er momenteel gebeurt met politieke gevangenen in Wit-Rusland, maakt ons gek. De Wit-Russische dictator Loekasjenko heeft aangekondigd dat hij sommige ernstig zieke mensen, bijvoorbeeld mensen met kanker, zal vrijlaten. Gisteren hebben ze een aantal mensen vrijgelaten. We controleren het elk uur, weet je. Wij kennen meerdere namen. Het lijkt erop dat ze een aantal mensen hebben vrijgelaten die we kennen. Maar het betekent niets. Eén van hen is een heel oude man.
Ik ken persoonlijk zulke heftige verhalen. Mensen verkeren fysiek in zulke slechte omstandigheden. Eén vrouw verloor het vermogen om te lopen. Ik en een andere vrouw brachten haar op een deken naar de verpleging. Dat was anderhalf jaar geleden en ze is daar nog steeds. Een ander meisje had hersenkanker. Ze onderging een operatie voordat ze naar de gevangenis ging. Ze heeft nu zeker een speciale behandeling nodig. Elke dag nam ze pijnstillers, niet met pillen maar met injecties. Ze is er ook nog steeds.
We doen ons best om mensen positieve energie te geven en dit verhaal te vertegenwoordigen. Maar tot nu toe zitten er nog steeds mensen in de gevangenis. En wij blijven lijden. Het grootste deel van onze ziel zal blijven lijden. Het is een zware tijd voor ons, omdat we echt het gevoel hebben dat we daar ook nog zijn, met hen. Wij zijn een deel van hen.
Vova: Mijn boodschap, zou ik zeggen, is dat als dit interview iemand bereikt met economische of politieke macht, of iemand met andere ideeën over hoe de Wit-Russische politieke gevangenen vrijgelaten kunnen worden, het tijd is om dat te doen. Hun leven is waardevoller dan welk geld en welke principes dan ook. Het gaat niet meer om politieke opvattingen. Het gaat over het leven en de gezondheid van eenvoudige, goede mensen.
Nadia: Dit zijn mensen die tegen het kwaad zijn, en zij lijden. We zouden zo graag willen dat iemand ons helpt.