Gothic … onsterfelijk of onwerkelijk?

Naar mijn eigen bescheiden, en niet wetenschappelijke maar van binnenuit doorleefde mening, zijn op de in het vorige deel gestelde vragen een aantal specifieke antwoorden, of beter bedenkingen, te formuleren die ik verder in deze tekst wil illustreren. Maar eerst wil ik nog even stilstaan bij de term gothic en de betekenis ervan in deze 21ste eeuw (verder in mijn verhaal gaan we een stuk terug in de tijd).

Gothic anno 2008, een bont allegaartje van sub-scenes of hoe gothic weer new wave wordt…

Hoe beter een introductie beginnen met de veelzeggende definitie die een allom bekend Nederlands woordenboek als De Van Dale eraan geeft.

“go•thic1 (het ~) subcultuur waarin zaken als de dood, de duivel en het kwaad worden geromantiseerd
go•thic2 (bn.) van gothic”

Wat Van Dale verwoordt, kon wel eens de beleving zijn van de goegemeente, de man en vrouw in de straat, wanneer de term ‘gothic’ valt. Maar… is dit wel wat gothic was en is? Of gewoon wat de reguliere en populaire media er anno 2008 van maken door er zeer beperkt en selectief naar te kijken en een paar kenmerken drastisch uit te vergroten waardoor de werkelijkheid onrecht wordt aangedaan? Verder in dit verhaal hoop ik hier enigszins een antwoord op te kunnen formuleren.

Algemeen wordt aangenomen dat de term gothic, zoals we die nu vooral gebruiken, voor het eerst aan het eind van de jaren ’70 gebruikt werd door de Britse muziekpers en pas goed in beeld verscheen met de uitgave van de single “Bela Lugosi’s Dead” van Bauhaus (in 2008 nog present met een nieuw album 'Go Away White'). Frontman Peter Murphy zag in Bauhaus de ideale uitlaatklep om zijn vampierfantasieën en adoratie voor de androgyne Bowie (het androgyne type zal later archetypisch worden binnen het gothic genre) de vrije loop te laten en creëerde een podiumprésence tussen mystiek en bombast, tussen rebellie en verfijnd dandyisme. Van in den beginne had gothic iets artistiek, fijn- en kunstzinnig over zich. Na het nihilisme en de agressie van de punk werd zachte, meer kunstzinnige rebellie gepropageerd met nadruk op individuele expressie (introspectie van eigen gevoelens) en creativiteit. De eigen gevoelens worden echter zelden scherp gesteld maar verstopt achter mistgordijnen van, niet zelden, filosofisch en poëtisch geïnspireerde teksten die ruimte creëren voor mysterie en dieprode tot gitzwarte romantiek (iets wat zich zal vertalen in look en imago).

De term gothic wordt gretig opgepikt om een resem groepen aan te duiden die min of meer aan bovenstaande omschrijving beantwoorden en die aan het begin van de jaren ’80 de alternatieve rock scene een (letterlijk) opvallend gezicht geven, waardoor soms de term gothic rock gebruikt wordt. Enkele voorname protagonisten van het eerste uur zijn het eerder vermelde Bauhaus, a href='http://www.the-cult.com'>The Southern Death Cult (later The Cult), Play Dead, Siouxsie And The Banshees en ook groepen als Joy Division of The Cure krijgen in eerste instantie het label gothic met zich mee. De meer introspectieve en existentiële benadering van de laatste twee zal later de term cold wave in het leven (sic) roepen, maar hier gaan we in het bestek van dit artikel niet verder op in. De term gothic / goth is geboren en verdringt termen als death rock (een vooral Amerikaanse, meer rebelse variant) en batcave (Naar een Londense club waar gretig met imago en postpunk muziekjes werd geëxperimenteerd) van het voorplan.

De term zal na de opflakkering in de eerste helft van de jaren ’80 aan het eind van dit decennium ietwat in onbruik geraken. Het nieuwe was er voor de reguliere media – die aanvankelijke deze nieuwe trend omarmden - na een paar jaar af. The Sisters Of Mercy - tegen wil en dank dé gothic rock groep par excellence - waren lang over hun hoogtepunt heen, al blijft er al die tijd wel een internationale een harde kern van liefhebbers die zich, ook in Vlaanderen, vooral in studentensteden ophouden of elkaar daar vinden. Liefhebbers, die vooral op een roemrijk verleden teerden en nostalgisch wegdroomden bij een oude The Mission of Fields Of The Nephilim. Doch het internationale karakter zorgt ervoor dat aan het begin van de jaren ’90, mede door de vergrote en vooral meer toegankelijk geworden communicatiemogelijkheden, de liefhebbers van het genre elkaar opnieuw vinden en er vol enthousiasme tegenaan gaan. Zonder steun van reguliere media worden netwerken opgezet, schieten fanzines (sommige zullen zich tot heuse magazines ontpoppen) en vooral webzines uit de grond en ook tientallen nieuwe groepen en evenveel kleine door liefhebbers gerunde labels worden voor de fans, dankzij de nieuwe media als internet, weer bereikbaar. Een evolutie die zich aan de vooravond van de 21ste eeuw alleen maar scherper zal stellen. Het internet is honderden communities, fora en blogs rijk en het aantal aan gothic gerelateerde websites is ondertussen ontelbaar geworden.

De term gothic is anno 2008 evenwel meer geworden dan waar het oorspronkelijk, tijdens de eerste helft van de jaren ’80, voor stond. Ook gothic bleef immers niet vrij van invloeden en zo ontstaat er reeds in de jaren ’90 een veelheid aan subgenres (die soms nog nauwelijks iets met de authentieke betekenis of de oorspronkelijke muzikale referentie te maken hebben) die als gothic worden beschouwd en gepromoot. Vooral de goth metal offspring is begin 2000 verantwoordelijk voor een globale hernieuwde belangstelling in het genre. Pers en media springen weer vlijtig om met het begrip gothic dat veel vaker naar look en imago van de artiest refereert dan naar de muzikale bagage of denkbeelden en ideeën achter het begrip ‘gothic’, denk maar aan een act als Marilyn Manson. Ik zou durven stellen dat het begrip gothic zoals we het vandaag kennen, een paraplubegrip is geworden en in die zin de oude new wave term in zijn hoedanigheid vervangt. Op gothic feestjes en festivals zijn zowel puur elektronische tot poppy acts van de partij, naast groepen die er een meer traditionele benadering van het genre op na houden, ook al wordt er nu vaak elektronica ingezet om een gotische sfeer te creëren. Gothic is met andere woorden een eclectische term geworden, een verzameling van verschillende alternatieve muziekgenres die enerzijds via een min of meer uniforme ‘look’ (zwart blijft centraal staan) en anderzijds via een gedeelde interesse in de interactieve schaduwzijde van dit leven en maatschappij elkaar blijven vinden en in evenwicht houden. Een ander punt hierbij is zeker dat elke sub-scene afzonderlijk commercieel te klein zou worden (zeker in België) om onafhankelijk te bestaan en deze eerder marginale en specifieke sub-scenes elkaar ook nodig hebben om te leven en te overleven. Deze interdependentie versterkt op zijn beurt ook weer de kruisbestuiving op verschillende domeinen (muziek, kleding,…) tussen de sub-scenes en houdt, voor zover dit nog niet het geval is, een uitholling van het begrip ‘gothic’ in. Een uitholling die vaak verantwoordelijk is voor misverstanden of onjuiste en de typisch op sensatie beluste berichtgeving en interpretaties binnen de reguliere media die zich in eerste instantie meer op de extravagante uitspattingen van enkelingen concentreert dan op de scene of subcultuur en de diverse stammen (sub-scenes) die deze subcultuur als dusdanig anno 2008 vorm geven.

Lees verder in ons derde deel...

Dit artikel werd geschreven naar aanleiding van de reeks 'Talkie Walkie' van Ladda vzw en opgenomen in het boek 'Jongerensubcultuur 4 Beleivers / Non Believers', uitgegeven bij Acco