Bij het zien van de naam Zeitkratzer moest ik even in mijn geheugen graven aangezien deze naam me niet onbekend voorkwam, al kon ik er niet meteen iets concreet opplakken.

Na een beetje zoekwerk viel het kwartje: Peter De Koning had me ooit over deze groep verteld, als zijnde een orkest dat ooit een plaat maakte met klassieke bewerkingen van... Whitehouse! Het moet immers niet steeds Bach of Mozart zijn nietwaar, maar met deze keuze behaal je alvast de hoogste score voor originaliteit wat ons betreft.

Zeitkratzer werd in 1997 opgericht door Reinhold Friedl en werd al snel een rolmodel binnen nieuwe, ruimdenkende muziek. Zeitkratzer zette een nieuwe praktijk in het beoefenen van hedendaags klassieke muziek in gang. Het viel niet in dovemansoren want door de jaren heen werkte het orkest samen met noise-giganten als Merzbow, Keiji Haino en William Bennett (Whitehouse), elektronische muzikanten als Carsten Nicolai (Alva Noto) en Terre Thaemlitz, jazzmuzikanten zoals Terje Rypdal of Elliott Sharp, maar ook Lou Reed, zelf niet vies van een portie experiment, vult het indrukwekkende lijstje aan. Herinterpretaties van Schönberg en Bach en niet te vergeten uitvoeringen van muziek van Helmut Lachenmann, James Tenney en Morton Feldman maakten duidelijk dat de unieke aanpak, de uitstekende en internationaal in de prijzen gevallen leden van het orkest, het onafhankelijke karakter van het project en de hoge muzikale kwaliteit ertoe hebben geleid dat Zeitkratzer wereldwijd erkenning heeft gekregen.

KRAFFT (voor orkest) werd in 2016 gecomponeerd in opdracht van de Franse staat en ging in première in Parijs en Marseille. Het was ook de eerste ontmoeting tussen de twee ensembles: naast dus de bekende avant-garde groep Zeitkratzer was dit verder nog het Ensemble 2e2m -een kamergroep uit Parijs die bekend staat om hun fantastische geluid en de eerste opnames van de muziek van Giacinto Scelsi. Het is tevens een van de oudste (opgericht in 1972) en meest vooraanstaande ensembles binnen de ‘nieuwe muziek’ in Frankrijk. De naam is een acroniem voor “etudes et expressions des modes musicaux”.

KRAFFT is een minimalistische maximale compositie. Dit wil zeggen dat alle instrumenten overal ritmisch eenstemmig spelen. Alleen de geluiden en hun combinaties veranderen meedogenloos door het stuk heen. KRAFFT is met opzet verkeerd gespeld om een ironisch-onomatopoëtische vertolking te creëren van de Duitse term “Kraft”. De luisteraar wordt blootgesteld aan een sonische onderstroom. Het idee van enorme macht en kracht is hier verbinden met clandestiene en onbekende regels die de voortgang van het geluid beheersen: er gebeurt iets, maar we weten niet precies wat, wanneer of hoe.

De cd mag dan wel opgesplitst zijn in 4 aparte nummers, eigenlijk luister je naar 1 nummer in zijn geheel. Vanaf het begin lijkt het er steeds op dat de instrumenten telkens opnieuw een slotakkoord spelen. Dachten we aanvankelijk dat dit enkel gold voor het eerste (denkbeeldige) nummer, constateerden we dat het eigenlijk van toepassing is op de volledige eerste helft van het album. Vrij enerverend eerlijk gezegd, al zal het natuurlijk niet de bedoeling geweest zijn van beide orkesten om ons met iets ‘gemakkelijks’ op te zadelen).

De link met jazz die deze hedendaags klassieke muziek ontegensprekelijk met zich meedraagt is niet moeilijk te onderkennen.

We hadden de hoop al vrij snel opgegeven, maar op de tweede helft van het album slaat het roer plots om. Zeggen dat het dan helemaal anders klinkt is lichtjes overdreven, maar door de accenten te verleggen komt men wel met iets wat minder enerverend werkt dan het eentonige eerste kwartier. De subtiliteit waarmee deze overgang gebeurt zegt veel over de professionaliteit van deze twee ensembles (zoals u kan zien werd op Dark Entries reeds veel van Zeitkratzer onder de loep genomen).

Toch kan ik op het einde van de rit maar matig enthousiast zijn. Het is een feit dat deze twee ensembles voor de leken absoluut te ontdekken zijn, maar ik zou in plaats van deze KRAFFT eerder een ander album aanraden. Laat dus vooral niet na om eens te grasduinen in ons archief.

Zeitkratzer

Ensemble 2e2m

Dimi Brands
06/01/2021