‘Luisteroefeningen door Litouwse artiesten’. De ondertitel van deze cd spreekt boekdelen. Dit zijn opnames waar zelfs het geoefende oor een zware dobber aan zal hebben. De uitleg bij de cd waarschuwt ons verder: ‘De werken die hier voorgesteld worden functioneren op verschillende wijzen, maar allen vereisen ze extensieve beluistering’. Wij zijn goed voorbereid.

Laat me beginnen met een onderscheid te maken tussen ‘geluid’ en ‘muziek’. Geluid kom je overal tegen. Het heeft geen structuur en ontstaat gewoon toevallig. Muziek is het tegendeel: het bevat structuur, ritme en harmonie. Uiteraard valt er over deze tweedeling te redetwisten, maar de meeste stukken op ‘Pavilion’ vallen voor mij onder de categorie ‘geluid’.

We starten met ‘I Force Myself’ van Victorija Damerell, eigenlijk een recitatie van een tekst van Marcel Duchamps die door een automatisch vertaalprogramma gegaan is. Ongetwijfeld kunstzinnig en conceptueel. Maar aangenaam om naar te luisteren? Wel, het is nog niets bij wat komen zal...

‘I Can’t Get Through To You. Frankly, I Don’t Even Know You’ van Ramūnas Motiekaitis is wellicht de meest erbarmelijke ‘luisteroefening’ op deze compilatie. Het bestaat uit 9 minuten structuurloze percussie op allerhande objecten. Dit kunt u thuis ook en wordt misschien interessanter als u het zelf doet, ook al bent u natuurlijk geen specialist in Japanse filosofie en muzikale semiologie.

Het stuk dat me het meest aanspreekt is ‘Sounding Door’ van Julijonas Urbonas, een opname van de deur van de Litouwse Academie voor Muziek en Kunst. Een deel van de charme ligt in het feit dat de opname slechts 18 seconden duurt. Bovendien krijgt Urbonas een pluim voor zijn humor als hij stelt dat het geluid van de deur intussen veranderd is, en dat zijn opname dus een deel erfgoed is dat een vergaan geluid uit Vilnius gedocumenteert.

Ook Darius Čiuta verdient een pluim. Zijn Stuk ‘Numbers’ komt het dichts in de buurt bij wat ik muziek noem, en vormt voorwaar nog een aangename luisterervaring. Ook Arturas Bumšteinas bouwt in zijn stuk ‘The Year Of The Catdog’ – opnames van een Japanse rituele keramiekverbranding van vier dagen – wat muzikale elementen in, zoals orgel of improvisaties op zelfgemaakte kleifluitjes.

Het is één van de verschillende stukken waarin veldopnames op een bepaalde site als een ‘geluidsoefening’ worden weergegeven. Kristina Inčiūraitė bracht een bezoek aan het Moeder Moederland-monument in Kiev – een monument aan de Tweede Wereldoorlog – en nam de gids op alsook allerlei geluiden op de site. Emilija Škarnulytė heeft een veldopnames gemaakt van de beklimming van een berg in Spitsbergen. Gailė Griciūtė heeft dan weer opnames gemaakt van de Gediminasheuvel in het hart van Vilnius.

Ik kan me inbeelden dat er momenten en plaatsen zijn waarop deze geluiden – want al bij al is deze cd dus meer ‘geluid’ dan ‘muziek’ – tot hun recht komen. Een 'Pavilion' bijvoorbeeld, zoals het denkbeeldig pavilioen waar curator Arturas Bumšteinas naar verwijst in zijn voorwoord. Een afgesloten kunstzinnige ruimte waarin reflectie en contemplatie centraal staan. Maar je bent al een erg bedreven liefhebber van ‘geluidsoefeningen’ als je hier thuis in je zetel naar gaat luisteren.

Klik hier voor meer informatie en voor luisterfragmenten

Xavier Kruth
21/07/2018