Alles voor de kunst: Tomoko Sauvage kroop in Berlin-Prenzlauer Berg in een voormalige watertank om het album Fischgeist op te nemen.

Het 19de eeuwse gebouw bestaat uit vijf gelaagde cirkels, met een wenteltrap in het midden die leidt naar een uitgang die uitkomt op een heuveltop. Binnen is het vochtig en koud met een constante temperatuur tussen 8 en 10 graden. De akoestiek van het gebouw produceert een lange weergalm die tot zo’n 20 seconden kan blijven aanhouden.

Op een dag tijdens de opnamesessies ontmoette Sauvage een voorbijganger die eens een kijkje wou nemen in het gebouw. Hij wist haar te vertellen dat het er vroeger vol vis zat. De verbeelding van de artieste begon meteen te werken en ze waande zich in een gigantisch rond aquarium vol vissen die in cirkels rondzwommen. Hoewel het beeld van de in deze ruimte rondzwemmende vissen in haar hoofd bleef plakken, realiseerde ze zich al snel dat de man dode vissen bedoelde, die daar bewaard bleven met als bedoeling om verkocht te worden op de markt tijdens het periode van de DDR.

Op Fischgeist gaat Sauvage in conversatie met de ruimte binnen de watertank. Ze zoekt de grenzen op van haar zelfbedachte ‘natuurlijke synthesizers’: porseleinen en glazen kommen gevuld met water en versterkt met hydrofoons.

Op Fischgeist brengt ze haar klassieke techniek die ze liet horen op het album Musique Hydromantique (2017) verder tot ontwikkeling. Nieuw in haar geluidswereld zijn hydrofonische feedback tijdens het nummer ‘Kinetosis Study’ en zogenaamde ‘gelukskoekjes’ ofte poreuze stukken terracotta die piepkleine zingende belletjes uitstoten (‘Deluge’). Dit alles wordt gecombineerd met delicate gebaren om vreemde geluiden te maken: het aaien van de oppervlakken van de kommen om de stemmen van zeezoogdieren te imiteren (‘Metamorphosis’), stippen en cirkels te tekenen door stenen onder water tegen elkaar te wrijven (‘Exit’).

De onderwaterversterking van quasi-onhoorbaar geluid wordt in de lucht zelfs nog versterkt door de echo van de watertank. Niet alleen minuscule belletjes, maar ook microbewegingen van de botten en aders van de hand die de sonore objecten in het water vasthoudt worden intens versterkt, waardoor deze gaan klinken als een storm (zoals op de opener ‘Deluge’).

Tomoko’s langdurige onderzoek naar hydrofonische feedback ontwikkelt zich met haar nieuwe obsessie voor natuurlijk harmonieën en sympathische resonantie. Tijdens ‘Flying Vessels’ resoneren de percussieve noten van aangeslagen kommen en veranderen ze in feedbackloops voordat ze vervallen, gevoed door elektrische gitaarversterking. ‘Kinetosis Study’ is een sonische etude over vloeistofdynamica (de stroomsnelheid, druk en dichtheid van handmatig gevormde watergolven die de parameters van de aquatische synthesizer rechtstreeks regelen).

In augustus, wanneer het midzomerse Geestenfestival wordt gehouden, staat traditioneel bekend als de maand van de geest in heel Oost-Azië. De geesten van de doden bezoeken hun levende families, die hen verwelkomen met feesten, dans en muziek. Miniatuurbootjes vol met lantaarns worden in rivieren losgelaten om verloren geesten te helpen de weg naar huis te vinden. Geanimeerd door vormeloze materie (water, elektriciteit, geluid) viert Fischgeist een fantasmagorische reis, terwijl de zielen van aquatische levensvormen hun weg vinden buiten het labyrint van de watertank.

Zulke experimentele methodes zijn in veel gevallen vooral uiterst boeiend voor de artiest in kwestie. Als luisteraar heb je dan ook vaak het gevoel van “stond erbij en keek ernaar”. Om nog maar te zwijgen over de bijklank die een woord als klankschalen en de daarbij horende therapie bij ons oproept.

Fischgeist vormt echter de uitzondering op de regel, want Sauvage weet ons met haar ongebruikelijke instrumentarium meteen mee haar aquarium in te trekken. De geluiden waarmee ze voor de dag komt zijn niet alleen uiterst boeiend maar geven daarenboven ook perfect het claustrofobische onderwatergevoel weer. Geluidskunst van een wel zeer hoog niveau, deze Fishgeist!

Tomoko Sauvage

Dimi Brands
24/01/2021