De naam Stephen O’Malley zal bij velen onlosmakelijk verbonden zijn met Sunn O))). Geniaal volgens de ene, oersaai volgens de andere.

O’Malley had en heeft nog meerdere muzikale pijlen op zijn boog (wij tippen voor u graag zijn vroegere doom band Thorr’s Hammer!). Zo schreef hij Géante 4, een stuk dat hij schreef als grafische partituur. In moderne en experimentele muziek wordt soms gebruik gemaakt van dergelijke partituren, waarin (soms naast de traditionele notatiewijzen) zelfbedachte tekens of grafieken voorkomen. Een grafische partituur kan gebruikt worden om bijvoorbeeld het verloop van elektronische voortgebrachte klanken grafisch weer te geven, om de musicus een grotere speelvrijheid te geven, of om muziek weer te geven die niet met behulp van het traditionele notenbeeld kan worden genoteerd.

Grafische notatie behelst in brede zin het gebruik van niet-traditionele muzieknotatiesymbolen om informatie aan de speler over te dragen over de manier waarop een werk uitgevoerd kan of moet worden. Dit soort nieuwe symbolen verschijnen voor het eerst in de werken van avant-gardecomponisten zoals Karlheinz Stockhausen. Ook komt het voor in werken van experimentele componisten zoals John Cage in de jaren 1950-1960.

Cornelius Cardew, een assistent van Stockhausen, begon aan een immense grafische partituur, getiteld Treatise. Het werk beslaat 193 pagina’s met zeer abstracte afbeeldingen. De partituur zelf laat zich al haast bekijken als een zelfstandig kunstwerk.

Niet geheel verwonderlijk kwam O’Malley voor de uitvoering van zijn stuk terecht bij Eye Music, een ensemble dit zich richt op grafische/tekst partituren.

Op deze uitvoering bestaat het ensemble uit David Stanford (elektrische gitaar), Esther Sugai (fluit), Dave Knott (gebogen snaarbord), Jay Hamilton (cello), Carl Lierman (synthesizer), Stuart Dempster (trombone), Jonathan Way (field organ) en Michael Shannon (harmonium).

Een bont allegaartje, maar O’Malley zou O’Malley niet zijn als door de gelaagdheid van het stuk (zo is er een ‘4 layer’ en een ‘5 layer’ mix van het stuk) alles verwordt tot een logge, ondoordringbare brij, het soort drones waar hij van in den beginne een patent op lijkt te hebben. De technische kant van het verhaal: het stuk moest tussen de 10 en 12 minuten duren. Het zou gaan om tussen de 3 en 7 stemmen per sectie, en dit verspreid over 5 secties.

Voorbereidend deed O’Malley reeds een versie hiervan met de Japanse gitarist Michio Kurahara alsook een 90 minuten durende versie in Noorwegen met 2 contrabassisten, halldorophone (een elektro-akoestisch snaarinstrument), piano en sinusoïde/tape. Met deze info mochten de Amerikanen van Eye Music aan de slag en wat we horen klinkt gelijk een attractie in een pretpark die zich gestaag de hoogte in werkt.

Een soortgelijke spanning is tastbaar, iets wat door de extreme gelaagdheid van het stuk (hier dus in twee (eerlijk gezegd onderling inwisselbare) versies) alleen maar versterkt wordt. Maar eens zo’n attractie zijn hoogste punt bereikt, ga je volgens de wetten van de fysica logischerwijs in een razende vaart terug naar beneden. Het spoor dat O’Malley en Eye Music aangelegd hebben blijft echter maar stijgen, zodanig dat zelfs de allergrootste durfal op een gegeven moment de blik niet meer naar beneden durft werpen. ‘Géante 4’ brengt u dus, toepasselijk, naar een gigantische hoogte maar laat u daar net zo graag verweesd achter. Eens je terug een beetje bij positieven bent gekomen begin je te begrijpen met wat men bedoelt met een uitdrukking als “de reis is belangrijker dan de bestemming.” Of net niet, want ook hier geldt weer het feit dat een gulden middenweg quasi onvindbaar is. Dus wederom, geniaal oftewel oersaai. Het inschakelen van Eye Music kan het dus niet verhelpen dat dit zwaard van Damocles als een magneet boven O’Malley’s hoofd blijft zweven.

Stephen O'Malley

Eye Music

Dimi Brands
13/05/2020