25 jaar Dark Entries is het uitgelezen moment om terug te blikken op een kwart eeuw “donkere muziek” in België.

Onvermijdelijk komen we dan uit bij het fameuze Black Book, of De Dag Dat Het Zonlicht Niet Meer Scheen met als ondertitel Wave in België. Het boek verscheen reeds in 1998, Dark Entries was dus nog een vrij prille organisatie. Heden ten dage krijg ik zo nu en dan nog steeds de vraag of dit boek nog ergens te koop is.

Dan kan je wel zeggen dat het hier een heus cultboek betreft, en we vrezen dat de geïnteresseerden teleurgesteld achter zullen blijven want de trotse bezitters van dit op 500 exemplaren (deze eigenaar bezit n°423) verschenen boekwerk koesteren het als een heilig relikwie.

Hoewel in het nawoord afgeraden wordt dit boek als een soort bijbel te aanschouwen (de Belgische bescheidenheid wijst in dat geval naar de Engelse Goth Bible van Mick Mercer), was het voor velen in die tijd toch een zeer handige leidraad in deze ondergrondse subcultuur. Voor de jongsten onder ons: hou in het achterhoofd dat het internet toen nog niet zo’n evidentie was!

Wat dat laatste betreft kan je ook in dit boek ontdekken hoe snel sommige dingen kunnen evolueren: over het internet lezen we dat “het positieve kanten heeft, maar dat het gevaarlijk wordt als dit tot de standaard wordt verheven waaraan binnen de kortste keren iedereen moet voldoen.”

We zijn slechts 20 jaar later en kunnen al niet meer functioneren zonder een internetaansluiting...

Men haalde dit onderwerp aan om te doelen op de beïnvloedbaarheid van jongeren, waar door de commercie graag op ingespeeld wordt. De ene stijl is nog niet goed en wel van de grond of de volgende staat al klaar om gehypet te worden. In dit opzicht zegt men ook op voorhand dat het Black Book niet pretendeert een volledig beeld weer te geven en alwetend te zijn, wat in een underground subcultuur ook haast onbegonnen werk is natuurlijk. Toch kunnen we zeggen dat Het Collectief een fijn beeld heeft geschetst van hoe het er in België aan toe ging, en hebben we zelf ook heel wat leuke ontdekkingen mogen doen dankzij dit boek.

Het boek werd uitgegeven door het mysterieus getitelde “Het Collectief”, in het hoofdstuk over “Het Actieve Waverke” (hierover later meer) lezen we hierover: “Het kransje eigenzinnige, ouwe rotten dat deze organisatie runt is er zowaar de oorzaak van dat u nu leest wat u leest. Derhalve kan u de aanschaf van een nieuwe cd, het consumeren van enige emmers alcohol of het uitstapje naar Nederland (u weet wel!?) wel vergeten. U houdt momenteel het eerste en enige echte Nederlandstalige boek in uw handen dat op een iet of wat gedegen manier (we hebben het op z’n minst geprobeerd) het fenomeen “new wave” in België probeert te belichten.

Het Collectief ontstond in het brein van een aantal Gentse studenten die het (zwarte) gat dat Merciful (...) in Gent omstreeks 1993 had achter gelaten, opnieuw zou opvullen. De organisatie wordt een vzw, hun Weltschmerznachten in de Gentse Twieoo genieten als parties nog steeds een relatieve bekendheid. Ooit introduceerden ze de Hybryds binnen de scene maar besloten later het organiseren van concerten opzij te zetten voor de realisatie van dit boek... dus, wie weet, in de toekomst?”

In dit Collectief ontdekken we een zekere Kurt Ingels, actief bij Dark Entries en als hoofdredacteur van dit boek, een beetje de Belgische Mick Mercer. De teksten in het Black Book zijn verder van de hand van Joris Blondeel.

In het eerste deel tracht men een beeld te schetsen van het begrip new wave. Een kind met vele koppen. Elke vertakking van de wave boom wordt toegelicht aan de hand van enkele belangrijke groepen uit het desbetreffende genre, en ook vinden we steeds een selecte discografie terug die een handige gebruiksaanwijzing vormt voor het verder ontdekken van het genre in kwestie.

Na een voorgeschiedenis (ook hier merken we dat de “times a-changing” zijn: in 1998 kon je blijkbaar nog zonder dat er aanstoot aan werd genomen het woord “neger” schrijven) komen de volgende subgenres aan bod: een uitgebreid hoofdstuk over gothic, verder nog cold wave (vooral over de invloed van Joy Division), EBM (natuurlijk met het onvermijdelijke Front 242), industrial/experimenteel (met aandacht voor Throbbing Gristle maar ook zeer terecht de opmerking dat dit genre het verst terug gaat in de tijd, met Karlheinz Stockhausen als geestelijke vader), synth pop (new romantics en electro pop), dark techno (inderdaad, toen kreeg de term die we later dark electro gingen noemen nog het achtervoegsel techno. Begin jaren 90 was het techno genre in opmars en de wave dreigde een stille dood te sterven. Vanuit Duitsland kwamen groepen als Project Pitchfork die met één been in de wave wereld stonden, maar het andere in de nieuwe techno rage doopte.), darkwave (met aandacht voor de Neue Deutsche Todeskunst (hier evenwel niet zo vermeld) van Das Ich, Goethes Erben, Lacrimosa en Relatives Menschsein), tenslotte nog enkele vertakkingen die geen eigen hoofdstukje kregen of genres die kruisbestuivingen zijn en eigenlijk bij verschillende subgenres thuishoren, zoals neofolk, dark ambient, crossover (industrial metal), we leren er verder ook dat fetisj bands als Die Form, Seelenkrank, Call, Umbra Et Imago en Sleep Chamber de term perv toebedeeld krijgen.

Dit eerste deel kan een beetje drammerig overkomen, maar bovenal laat het uitschijnen dat het Black Book geschreven is met een enthousiasme, eigen aan jonge honden (enkele schrijffouten inbegrepen) die toen de behoefte hadden hun (on)Heilige Boodschap te verkondigen.

Deel 1 sluit af middels een interview met een artiest wiens carrière als een rode draad doorheen Dark Entries loopt. In dit boeiende gesprek met Dirk Ivens en zijn levenspartner Martine komen we heel wat anekdotes te weten over diens vele projecten (Absolute Body Control, The Klinik, Sonar, Dive). Een artiest die dankzij deze verschillende projecten zichzelf in de onsterfelijkheid heeft geschreven en immer tot de verbeelding blijft spreken. Toen Dark Entries nog mede verantwoordelijk was voor de affiche van het BIM Festival (voluit Belgian Independent Music Festival -in den beginne met een, conform de naam, compleet Belgische line-up) wisten we een golf van blijde verbazing doorheen wavend België te blazen toen bekend gemaakt werd dat speciaal ter gelegenheid van dit festival het legendarische The Klinik nog eens op de planken zou staan.

Deel 2 is gewijd aan Ondergronds België: een alfabetisch overzicht van Belgische wave groepen en bijhorend een selecte discografie. Van de Limburgse cold wavers A.A. tot (ex-)Hybryds chanteuse Yasnaïa. Maar liefst 126 acts verspreid over gans België, waarvan er tot onze grote tevredenheid er nog heel wat actief zijn (al dan niet terug van geweest). Twintig jaar later zijn er natuurlijk ook heel wat nieuwe namen bijgekomen, en kan het brede genre gerust zeggen dat het op belangstelling kan blijven rekenen.

Hoewel er ook hier heel wat obscure namen tussen zitten (die vaak heel aangename ontdekkingen waren zo bleek, en dan hebben we het ook over de zoektocht zelf -ik herhaal nogmaals: internet was toen nog niet zo ingeburgerd als nu) gaat het tweede hoofdstuk nog een stapje verder en belicht Belgische bands die op het moment van schrijven nog in de demofase zitten (ook dit waren de jaren 90: een beginnend bandje bracht een demo cassette uit en geen digitale download). Uiteraard zijn er heel wat van die namen die uiteindelijk niet veel verder zijn geraakt dan dit stadium, maar toch zien we ook hier en daar namen opduiken die het wel gelukt is (al dan niet in een andere gedaante): Gestalt (tegenwoordig Hedera Helix), Empusae, Lizard Smile, Mildreda (met Jan Dewulf, ook actief bij gothic rock band Your Life On Hold), Sygo Cries en A Slice Of Life.

Het Actieve Waverke belicht ten slotte nog organisaties, magazines, radio programma’s die elk het promoten van de wave cultuur in België als gemeenschappelijk doel hebben.

Hier valt heel hard op hoeveel er in twintig jaar veranderd is, want van de vermelde organisaties schiet er nog een handvol over (waaronder dus de vlag van Dark Entries een nog immer fier wapperende vlag is). Natuurlijk was het een immer komen en gaan van organisaties, het is nu niet anders. De schrijvers pleiten wel voor een samenhorigheid in dit kleine milieu, wil het zijn overlevingskansen hoog houden. De geschiedenis zou leren dat dit ook niet altijd even evident was. Maar dat is een ander verhaal. We kunnen besluiten dat boeken geschreven door een stel hobbyisten vaak nogal gekunsteld overkomen. De passie druipt van de pagina’s af en dankzij een vleugje humor en een bij wijlen heerlijk kritische pen (zo worden acts als o.a. The Neon Judgement en The Arch op de vingers getikt omwille van hun muzikale evolutie) weet dit zeer informatieve boek zich toch te onderscheiden.

Ik hoor u al afkomen dat de informatie die terug te vinden is in het Black Book niet bepaald up to date is, en dat een herziening zich opdringt. Wel, ik ben het volkomen met u eens. Begin dus al maar volop benefietacties te organiseren voor het nodige geld in het laatje, en lever ons enkele denkbeeldige vrachtwagens tijd, en wie weet komt het er dan ooit wel van en zien we elkaar op de Boekenbeurs. Of worden boeken tegenwoordig niet meer gelezen?

Dimi Brands
02/05/2019