Het is een spijtige zaak maar wanneer onder deze boeiende rubriek nog iets verschijnt gaat het in het beste geval om een reissue, of in het slechtste geval, zoals hier, om een artiest die kwam te overlijden.

Eerder deze week werd ik dan ook met stomheid geslagen toen bleek dat de onsterfelijk gewaande Mark E. Smith dan toch een ticket richting de eeuwige jachtvelden op zak had.

Doordat Dark Entries volledig draait op hardwerkende vrijwilligers, en we vaak al tevreden zijn als we onze stapel promo’s besproken krijgen, blijft deze rubriek er bij wijlen -hoe toepasselijk- doods bij liggen.

Maar het heengaan van Mark E. Smith was dus het gedroomde (excusez le mot) moment om hier verandering in te brengen. The Fall stond immers al lang op mijn lijstje om opgenomen te worden in dit lijstje van onsterfelijken, dus bij deze...

Het verhaal van The Fall begint in 1976 in het Britse Manchester met een band die The Outsiders heet, naar een boek van de Franse schrijver Albert Camus (L’Etranger -hetzelfde boek waaruit The Cure inspiratie putte voor hun nummer ‘Killing An Arab’). Spil van de groep is Mark Edward Smith, een jonge eigenwijze ex-dokwerker en autodidact, die naast het bezorgen van kranten zijn tijd doorbrengt met het slikken van LSD en het lezen van alles wat hij te pakken kan krijgen. Hij schrijft de teksten voor de groep en ‘zingt’ ze op zijn eigen onnavolgbare wijze: sneerend en met het onversneden accent van een ‘working class kid’ uit Salford. Martin Bramah speelt gitaar, Tony Friel bas en de drummer blijft naamloos. In de loop van ‘77 komt toetseniste Una Baines bij de groep en wordt Karl Burns de nieuwe drummer. De groep verandert haar naam in The Fall, alweer naar een boek van Camus (La Chute) en treedt in mei van dat jaar voor het eerst onder die naam op.

Rauwe, compromisloze garagerock onder invloed van The Velvet Underground, Can (die The Fall later (1985) op This Nation’s Saving Grace letterlijk zouden eren op ‘I Am Damo Suzuki’) en Captain Beefheart’s Magic Band. Er wordt een geluidsmuur opgetrokken waar overheen Smith zijn sardonische bezweringsformules over de slechtheid van de wereld in het algemeen, maar de muziekwereld in het bijzonder, de zaal in slingert.

De groep maakt haar vinyldebuut met twee tracks op de verzamelplaat Short Circuit/Live At The Electric Circus. Augustus ‘78 verschijnt de EP Bingo Master’s Breakout (die we ook terugvinden op onze reissue van Live At The Witch Trials uit 2002).

Al snel verlaten Burns, Friel en Baines de band, al is Burns nog wel te horen op de debuutplaat van The Fall: Live At The Witch Trials.

In tegenstelling tot wat de titel doet vermoeden gaat het hier niet letterlijk om een live opname, maar om een plaat die op 1 dag tijd live in de studio opgenomen werd.

Zelf was ik nog niet gebeuren op het moment van verschijnen, maar al van de eerste noten van Live At The Witch Trials (‘Frightened’) besluipt je het gevoel dat hier een groep aan het werk is alwaar muzikaal een gouden toekomst voor weggelegd is.

Mijn eerste kennismaking met The Fall was ergens in de eerste helft van de jaren 00, toen het nummer prijkte op een door John Peel (de legendarische Britse radiomaker was Fall fan nummer 1, maar daarover later meer) samengestelde compilatie. Het nummer in kwestie was ‘Eat Y’self Fitter’ (terug te vinden op Perverted By Language, de zesde Fall plaat uit 1983), het was ook een van die zeldzame momenten dat ik een groep hoorde die plots nieuwe perspectieven toonde, het soort groep waarvoor ik halsoverkop naar de dichtstbijzijnde platenwinkel spurtte om zoveel mogelijk van in huis te halen.

Na de dreigende opener ‘Frightened’ gaat het er tijdens ‘Crap Rap 2/Like To Blow’ veel bitsiger aan toe. Postpunk zoals deze hoort te klinken, met een duidelijke nadruk op de tweede lettergreep en met een zin als “We are The Fall, Northern white crap that talks back”, moest er hierover nog twijfel bestaan.

Wie Mister Nelson mag wezen, en naar waar de taxi hem moet brengen hebben we het raden naar, maar we vermoeden dat de ‘Rebellious Jukebox’ in de lokale pub zijn werk heeft gedaan, en dat Nelson samen met M.E. Smith iets te diep in het glas heeft gekeken, niet toevallig een van Smiths favoriete bezigheden.

De drammerige zang en de chaotische instrumenten die evenwel rugdekking krijgen van een moddervette bas- en drumbegeleiding (ook constante factoren bij The Fall) klinken dan ook alsof ze goed doordrongen zijn van gerstenat.

Nog zo een bijtende track is ‘No Xmas For John Quays’, waarbij John Quays figuur staat voor een hele groep verstotenen. Zijn naam klinkt uit de mond van Smith dan ook meteen als de desbetreffende doelgroep. Het nummer zelf is een schoolvoorbeeld van een Fall klassieker, en verdient zijn plaats in de annalen van de punkmuziek.

De (speelgoed) keyboard van Yvonne Pawlett, die Una Baines opvolgde, laat zich opmerken tijdens ‘Mother-Sister’, een heerlijk opbouwend nummer. Smith nam zijn stem op op tape, en gaat hier het duet met zichzelf aan in het explosieve refrein. De opbouw van de nummers is ook een van de sterke kanten bij The Fall, iets wat we op latere platen nog veelvuldig mogen ervaren: terwijl Smith zijn teksten in de micro spuwt (van zingen is slechts zelden sprake) bouwen de muzikanten een ijzersterk skelet dat vaak naar een spetterende finale leidt.

‘Industrial Estate’ klinkt als een niemendalletje, maar zoals het goede (post)punk betaamt, gaat het hier vooral om de maatschappijkritische aard van het nummer. De term burn-out heette in 1979 nog gewoon depressie, en de grauwe industriële omgeving van Manchester (zie ook Joy Division, maar later met bands als Stone Roses, Inspiral Carpets, Happy Mondays (de zogenaamde Madchester scene) bleef Manchester over een vruchtbare bodem beschikken) stemde menigeen met sombere gedachten.

De rol voor Pawlett en haar elektrische piano valt niet te onderschatten op dit debuut van The Fall, zo weet ze een middelmatig nummer als ‘Two Steps Back’ met haar kinderlijke valse klanken alsnog op te fleuren tot iets wat alsnog de moeite waard blijkt te zijn.

Nog zo een instant (post)punk klassieker is ‘Future Pasts’, en dat de toekomst er rooskleurig uitzag voor The Fall bleek al meteen na het uitbrengen van Live At The Witch Trials, dat door de critici uitermate positief onthaald werd.

De oorspronkelijke editie sluit af met het bijna 8 minuten durende, zeer repetitieve (nog zo een typisch Fall kenmerk) ‘Music Scene’.

Dat Smith voor niets of niemand een blad voor de mond neemt wisten we dus al van ‘Crap Rap’, dat dus zijn werkgever ook niet gespaard blijft is het logische gevolg tijdens deze aanval op de muziekindustrie.

Later zou Smith er ook niet voor terugdeinzen om critici die negatief over hem schreven op te nemen in zijn teksten. Een artiest bij wie arrogantie niet vreemd was, en met wie het haast onmogelijk samenwerken was: als lid van The Fall moest je iedere dag vrezen voor je job, want om de haverklap ontsloeg Smith bandleden. Zo kunnen in de loop der jaren al meer dan 60 artiesten zeggen dat ze ooit lid waren van The Fall.

Dat was Mark E. Smith, en je wist waar je je aan kon verwachten bij hem. Maar los van deze onhebbelijkheden was hij, hoewel in de letterlijke zin vrij beperkt, bovenal een groot artiest die tal van klassiekers bij elkaar schreef, en waarvan iedere muziekliefhebber op zijn minst (!!) een plaat van in huis moet hebben.

Zelf hebben we de heruitgave van Live At The Witch Trials uit 2002 in ons bezit (van iedere Fall plaat zijn er meerdere reissues, waardoor het onbegonnen werk is voor de fans om alles van de band in huis te halen, zeker als je weet dat The Fall naast meer dan 30 studio-albums ook nog massa’s compilaties en bootlegs uitgebracht heeft).

Nog geen jaar (7 maanden om precies te zijn) na hun eersteling had The Fall al een vervolg klaar: het fijne Dragnet.

Trouw leverde Smith en de zijnen (die dus zoals gezegd geregeld veranderden) jaarlijks een plaat af, waarvan voor ondergetekende vooral deze uit de jaren 80 tot het absolute summum van de band behoorden: Grotesque (After The Gramme) (1980), mini LP Slates (1981), Room To Live (1982), Hex Enduction Hour (1982), Perverted By Language (1983), The Wonderful And Frightening World Of... (1984) en This Nation’s Saving Grace (1985) waren volgens mij allemaal kanshebbers voor onze rubriek Oud Goud.

Het is niet omdat Live At The Witch Trials de beste van al deze platen is, maar louter omdat het hier het debuut van The Fall betreft. Indien u tussen de regels lezen kan, weet u immers dat het hierboven opgesomde lijstje eveneens verplichte kost is.

Liever eerst een compilatie om The Fall te ontdekken? Dan raden we de Complete Peel Sessions aan, een 6CD box van sessies die The Fall deed bij voor het programma van de legendarische Britse radiomaker John Peel. Peel was een zeer grote fan van The Fall die hij omschreef als “always different, always the same”. Een treffende beschrijving, die wij niet kunnen evenaren.

The Fall

Dimi Brands
29/01/2018